JKP ¨TRŽNICA¨ NIŠ

I S T O R I J A T

JKP ¨TRŽNICA¨ NIŠ

 NIŠ 2013.

Razvojem gradova kroz istoriju, razvijao se i oblik trgovine na otvorenom prostoru kako na unapred odrđenom prostoru (pijace) tako i povremeno na privremenim lokacijama (vašari).

                Prva ovakva trgovina je zabeležena u okviru gradskih zidina antičkog grada –utvrđenja Naissusa. Za vreme Turaka pijačna trgovina se odvijala ispred gradskih zidina tvrđave, a nešto kasnije i u centru grada sve do prvog svetskog rata.

U to vreme poznat je Turski zakon – kanun, kojim su regulisane tržišne i druge dažbine i takse na proizvodnju i promet robe u gradu i na pijacama, izdat 1498. godine po kome: Od konjskog tovara životnih namirnica, uzima se po dve aspre, od kolskog tovara 8 aspri, ako se proda rob lili konj po dve aspre, od dve ovce jedna aspra itd. U vreme vašara (panađura) uzima se duplo više. Pijačna baždarina (trošatina) uzimala se na otvorenim prostorima, pijacama gde se roba prodavala. Iznosila je 2,5% od vrednosti robe. Baždarina se plaćala po jedinici (konjski ili kolski tovar, vreća, bisaga, svežanj, koš, mešina itd. U vreme panađura plaćalo se dvostruko više.

Niški panađur se javlja od XV veka jednom godišnje 9. avgusta na dan sv. Pantalejmona i trajao je tri dana. Održavao su u Panteleju gde su verovatno održavani i srednjoevropski panađuri. Do XVII veka niški panađur je bio uglavnom lokalnog značaja, kasnije dobija širi značaj, jedan od najpoznatijih na Balkanu. Panađur (vašar) je nastavio da se održava do današnjih dana.

Pre oslobađanje od turaka, vašari su postali značajan oblik razmene roba. Nakon oslobođenja u Nišu su ustanovljena dva vašara; letnji o Spasovdanu, koji je trajao 6, i jesenji o Krstovdanu, koji je trajao 3 dana. Zbog agrarnog karaktera privrede na njima je – u početku – prodavana i kupovana uglavnom stoka, pritom, promet robe je bio veći na vašaru o Spasovdanu. Ovaj oblik razmene zadržao se i između dva svetska rata. Promene do kojih je došlo nakon Drugog svetskog rata. Kao što su organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda, migracije stanovništva sa sela u gradove, smanjenje stočnog fonda i dr. umanjivali su ulogu vašara. Oni su se, otuda održavali više zbog tradicije nego zbog toga što predstavljaju stvarnu potrebu stanovništva.

Pijačni dan u centru grada                                                 

Zelena pijaca u Nišu

 Između dva svetska rata postojale su više lokacije u gradu za obavljanje pijačne trgovine. Zanimljivo je da se u to vreme pijačarina (trošarina) odnosno nakanada, naplaćivala na ulazima u grad, sa istočnog ulaza na mestu gde ja sada raskrsnica bulevara Nemanjića, cara Konstantina i Zorana Đinđića u naselju Trošarina, na zapadnom ulazu na Bubanj, na severnom ulazu kod današnjeg naselja Jagodin mala itd.  

                Nakon Drugog svetskog rata obaveza organizacije pijačne trgovine je pod indirencijom i u sklopu gradskih odnosno opštinskih organa.

                Odlukom skupštine grada, osnovano je 31. marta 1952. god. (po nekim podacima 28. marta 1952) kao ustanova sa samostalnim finansiranjem pod nazivom Uprava za pijace – Niš a  predsednik Skupštine grada Ivan Vučković, postavlja Ljubomira Simonovića za prvog upravnika. Pri osnivanju Uprave za pijace, osnivač je odredio delatnost koja se svodila na: ubiranje pijačne takse i merine (naknada za pijačne usluge). Uprava za pijace broji ukupno 11 zaposlenih i to: upravnik Simonović Ljubomir, šef računovodstva Savić Sreten, blagajnik Živković Btarislav, administrator čika Ljuba, kurir Marković Milorad, kontrolor Živković Krsta i naplaćivači Milić Radovanović, Radulović Dragoljub, Jovanović Bogoljub i Rinčić Dobrivoje.

                Pijačni dan u Nišu

                Delatnost tadašnje Uprave za pijace odvljala se na prostoru 1800m2 ondašnje zelene pijace opšte namene, koja se nalazila ispred sadašnje zgrade Skupštine grada do kafane Stara Srbija (trg Nikole Pašića). Ova takozvana zelena pijaca radila je i pre Drugog svetskog rata na ovoj lokaciji.

                Pijaca ipsred zgrade Skupštine opštine – danas Trg republike i ul. Nikole Pašića

Pored ove pijace postojala je i stočna pijaca u naselju Stočni trg, najpre na prostor sadašnjeg Ogrevinvesta, odnosno robne pijace OTC 1957. god, a kasnije preme prostoru veterinarskog instituta, igrališta i prostoru Mediane – gradska čistoća 1962. god. na oko 3000m2. U početku svog postojanja ova pijaca je imala funkciju međuseljačkog prometa, a sa razvojem grada, rastao je i promet sitne stoke, čiji su kupci uglavnom bili građani Niša.

Stočna pijaca prestaje sa radom na ovom prostoru 1972. god. Stočna pijaca kod sela Mramor (leva obala reke Južna Morava) naglo se razvija i nadležnosti je Masne zajednice Mramor.

                Nakon Drugog svetskog rata otvara se pijaca Tvrđava na prostoru između glavne kapije Niške tvrđave i autobuske stanice, koristeći objekte vojnih magacina (današnji magacin poljoprivrednih proizvoda i radionica), pod nazivom Gradska pijaca Tvrđava.

                Pijaca ''Tvrđava'' šezdesetih godina

                Nedugo zatim otvara se pijaca Pirotska rampa 1955. god. u narodu poznata kao Moravska pijaca. Pijaca radi do 1970. god. kada se seli na novoj lokaciji i dobija naziv pijaca Bubanj.

                Otvara se pijaca Crveni Pevac 1955. god. na mestu danačnjeg trga Radničkih saveta odnosno trga Zorana Đinđića. Ova pijaca kratko funkcioniše i vrlo brzo prestaje sa radom.

        Pijaca ¨Ćele Kula¨                                               Kvantaška pijaca ¨Mediana¨ 

                Odlukom Saveta radne zajednice Uprave za pijace Niš, početkom 1969. god. menja se naziv organizacije tako da glasi: Ustanova za organizaciju pijačne trgovine ¨Tržnica¨ Niš. Ustanova je imala svojstvo pravnog lica i propisane osnovne i sporedne delatnosti.

                Razglednica grada Niša

                Nastaje period ubrzanog razvoja Tržnice, kako u pogledu Organizacije tako i u pogledi izgranje pijaca u gradu. Tržnica kupuje gradsko zemljište direktno od vlasnika zemljišta i vrši izradu projektne dokumentacije za izgradnju novih pijaca. Tako nastaju nove pijace: K. Livade (Boško Buha) 1970. najpre kao pijačni plato a 1982. prva faza zatvorene pijace, pijaca Bubanj 1973. prva faza, pijaca Palilula, pijaca Pantelej 1977. plato, pijaćna zgrada, infrastruktura, pijaca Durlan (Moše Pijade) 1977. god. Pijaca Ć. Kula 1977. god plato, pijačna zgrada sa mokrim čvorom, infrastruktura.

                              Pijaca ''Bubanj''                                                        Pijaca ''Palilula''

                Od 1977. g. Tržnica organizuje na Tvrđavskoj pijaci poljoprivrednu izložbu pod pokroviteljstvom grada Niša. Izložba se održavala u okviru proslave Dana oslobođenja grada, oktobra, stim da je otvarana petkom popodne, sve do 1982.g. kada je prestala sa održavanjem.

                Od marta 1982. god. menja ime u RO ¨Tržnica¨ Niš – Radna organizacija za promet na malo poljoprivredno – prehrambenim proizvodima i organizaciju pijačne trgovine ¨Tržnica¨ Niš.

                Od 1991. god. Tržnica menja status preduzeća u Javno preduzeće pod Opštinom kao osnivačem i menja  naziv u Javno preduzeće za pijačne usluge ¨Tržnica¨ Niš za izgradnju, održavanje i upravljanje pijacama i pružanje usluga na pijacama, kao i za obavljanje drugih poslova u skladu sa aktom osnivača. Pod ovim nazivom funkcioniše do 1995. god. Javno preduzeće za pijačne usluge ¨Tržnica¨ Niš osnovano je radi odezbeđenja nesmetanog prometa robe na pijacama i pružanja usluga kao delatnosti od javnog interesa. Tržnica obavlja svoju delatnost na devet zelenih – mešovitih pijaca i stočnoj pijaci u Mramoru.

U ovom periodu rukovodstvo preduzeća planira i kreće sa realizacijom planova za izgradnju i rekonstrukciju gradskih pijaca. Kreće se sa izgradnjom robne pijace (Cvetna pijaca sa 100 tezgi i 28 lokala), na dobijenom zemljištu parking prostor Mediana ogranizuje u jesen 1996 robne pijacu Mediana (buvlja pijaca sa 400 tezgi), izgradnja nove mešovite zatvorene pijace Durlan (100 tezgi) na prostoru otvorene istoimene pijace, rekonstrukcija Tvrđavske pijace (izgradnja nastrešnice, 100 lokala) izgradnja poslovne i upravne zgrade, 30 lokala na pijaci K. Livade itd.

Na osnovu poslovo-tehničkoj saradnji sa JP ''Nišfilm'' otvara se nova pijaca, odnosno dislocira se pijaca sa stare lokacije u ulici Srpskih junaka na novu lokaciju između letnje pozornice i porte crkve Sv. Ilije.

 Pijaca ''Niška Banja''

                Skupština grada Niša avgusta 1997. god. izvršila je transformaciju ovog preduzeća u komunalno i od tada ovo preduzeće posluje kao Javno komunalno preduzeće za pijačne usluge ¨Tržnica¨ Niš.

                Iste godine Tržnica gubi pravo na upravljanje Stočnom pijacom.

                Tržnica nastavlja realizaciju postojećih planova tako da otvara novu robnu pijacu, i pijacu polovnih stvari na lokaciji Ogrevinvesta pod nazivom OTC (otvoreni tržni centar) sa preko 800 tezgi, odnosno vrši preseljenje buvlje pijace sa Mediane, januara 1998. god. a iste godine na tom prostoru otvara kvantašku i auto pijacu pod nazivom Kvantaška pijaca Mediana.

                Pijaca ''OTC''

Početkom maja, tačnije 5. maja, na Đurđevdan, 1999. godine otvara novu  robnu pijacu pod nazivom: Zanatsko-bazarni tržni centar (ZBTC), kasnije nazvana ''Cvetna'' pijaca, zbog organizovawa porodaje cveća svih vrsta i namena.

Lokacija buduće''Cvetne'' pijace. Snimak iz 1960. godine

Pijaca je opremljena sa sto novih pijačnih tezgi i sa većim dimenzijama krova od uobičajnih, sedam kompleta stolova sa klupama, koprama za otpadake, fontanom sa javnom česmom, kabinama za presvlačenje, rasvetom, cvetnim aranžmanima i uređenim drvoredom.

''Cvetna'' pijaca

U vreme bombardovanja Niša od strane NATO alijanse pogođena je pijaca Tvrđava. Od kasetnih bombi oštećen je krovni pokrivač nastrešnice i prozorska stalka na hali za prodaju mlečnih proizvoda. Srećom ljudskih žrtava nije bilo na samoj pijaci, ali zato u ulicama oko pijace toga dana poginulo je 18 ljudi.

2002. god. investira u proširenje i dogradnju pijace K. Livade za oko 800 m², sa mlečnom halom i magacinskim prostorom.

Početkom 2003. god. JKP ''Tržnica'' otvara prvu pokrivenu pijacu u gradu, Tržni centar ''Durlan'' – pijaca ''Bašta'', kako je nazvana u projektu izgradwe pijace. Pijaca je savremeno opremljena sa pijačnim tegama u obliku bokseva, robnim tezgama sa mrežastom nadstrešnicom za izlaganje robe, umesto klasičnog krova, rashladnim vitrinama, modernim mokrim čvorom itd. Pijacu je projektovalo i izgradilo preduzeće d.o.o. ''Nišprojekt'', po ideji arhitekte Aleksandra Buđevca.

                                         Svečano otvaranje pijace Durlan

JKP ''Tržnica'' Niš planira da po sistemu javno – privatno partnerstvo izgradi još jednu novu pijacu u naselju Duvanište. Pijaca je izgrađena i svečano otvorena 30. мarta 2007. godine na dan godišnjice preduzeća. Pijacu čine dva objekta: pokrivena pijaca i tržni centar. Objekat ¨Pkivena pijace¨ projektovan je u atrijumskom sistemu sa spratnošću P + 1 (galerija).

                U prizemlju objekta u atrijumskom delu smešteno je 96 tezgi dimenzija 80 x 170 cm. Po obodu su smešteni lokali sa mokrim čvorovima. U levom krilu objekta predviđen je prostor za prodaju mlečnih proizvoda (mlečna hala). Na spratu objekta predviđeni su lokali po celom obimu objekta u koje se ulazi sa galerijskog prostora.

                Objekat ¨Tržnog centra¨ je takođe projektovan kao galerijski.

Izgradnja pokrivene pijace ’’Duvanište’’

                Ulaganja u izgradnji novih ili rekonstrukciji postojećih pijaca JKP ''Tržnica'' finansira iz sopstvenih izvora od formiranja ovog preduzeća pa sve do danas. Tek 2012. godine, grad Niš, preko gradske opštine Palilula, prvi put učestvuje u rekonstrukciji postojeće pijace ''Palilula''. Pijaca je dobila novi plato, nadstrešnicu, adaptiran mokri čvor,  a opremljena je i novim pijačnim tezgama.

Rekonstrukcija pijace ''Palilula''

                Krajem 2013. godine pijaca ''Duvanište'' se stavlja, nakon 6 godina, u funkciju prostora za održavanje sajamskih manifestacija. Tim povodom 12.10.2013.g. organizuje sajam prodajnog karaktera ''Naj zimnica 2013." i taj datum se zvanično uzima kao početak rada ''Niškog sajmišta''.

                                                     Otvaranje "Niškog sajmišta''

   Direktori Tržnice:

1.      Simonović Ljubomir .................................... 1952 – 1965

2.      Sudimac Milan ............................................ 1965 – 1978

3.      Vidanović Mija ........................................vd 1978 (6 meseci)

4.      Veselinović Milomir .................................vd 1978 – 1979 (1 godina)

5.      Živić Nebojša ...............................................1979 – 1987

6.      Hristov Ratko ..........................................vd 1987 – 1988

7.      Stojanović Nikola ..............................januar 1988 – 1989

8.      Živković Aleksandar .....................................1989 – 1992

9.      Vranić Dragan ..............................................1992 – 1997

10.    Živković Aleksandar ................ februar - decembar 1997

11.    Tepavac Petar ............................ decembar 1997 - 1998

12.    Lazić Miroljub ................ ..........................vd 1998

13.    Ignjatović Velimir ...........................................1998 – 2000

14.    Đurić Olivera .....................................oktobar 2000 – mart 2001

15.    Vučić Vladan ..........................................mart 2001 –  2008

16.    Petrovic Nebojša ........................................... 2008 – 18.09.2012

17.    Kostić Ljubomir .............................. vd 19.09.2012. – 18.02.2013.

18.    Radovan Milojević ......................... vd 19.02.2013. – 02.10.2013.

19.  Radovan Milojević ............................... 02.10.2013. –